จักรพรรดินีมารีเยีย อะเลคซันโดรฟนาแห่งรัสเซีย

จักรพรรดินีมารีเยีย อะเลคซันดรอฟนา (รัสเซีย: Мария Александровна) หรือพระนามเดิม เจ้าหญิงมารีแห่งเฮ็สเซินและริมไรน์ (8 สิงหาคม ค.ศ. 1824 – 3 มิถุนายน ค.ศ. 1880) เป็นจักรพรรดินีแห่งรัสเซีย ในฐานะพระมเหสีองค์แรกและที่ปรึกษาทางการเมืองในจักรพรรดิอะเลคซันดร์ที่ 2 พระองค์เป็นหนึ่งในผู้ก่อตั้งสภากาชาดรัสเซีย

มารีเป็นพระธิดาองค์สุดท้องในจำนวนพระโอรส-ธิดาเจ็ดองค์ใน ลูทวิชที่ 2 แกรนด์ดยุกแห่งเฮ็สเซิน กับเจ้าหญิงวิลเฮ็ลมีเนอแห่งบาเดิน แต่มีผู้เชื่อกันว่าบิดาที่แท้จริงของพระโอรส-ธิดาสี่องค์สุดท้ายคือ บารอนเอากุสท์ ฟ็อน เซนาร์เซลนส์ เดอ การ์ซี แต่เพื่อหลีกเลี่ยงเรื่องเอื้อฉาว แกรนด์ดยุกลูทวิชจึงทรงรับเลี้ยงดูพระองค์และพระเชษฐาคือเจ้าชายอเล็คซันเดอร์ ส่วนพระโอรส-ธิดาอีก 2 องค์นั้นสิ้นพระชนม์ตั้งแต่ทรงพระเยาว์

ในปี ค.ศ. 1839 ซาเรวิชอะเลคซันดร์ นีโคลาเยวิชทรงสเด็จท่องเที่ยวยุโรปเพื่อทรงหาพระชายา และทรงตกหลุมรักเจ้าหญิงมารีซึ่งขณะนั้นมีพระชนมายุ 14 พรรษา พระองค์ทรงอภิเสกสมรสในวันที่ 16 เมษายน ค.ศ. 1941 ถึงแม้พระองค์จะทรงตระหนักถึงความ "ผิดปกติ" ที่เกิดขึ้นของพระชายา พระราชมารดา จักรพรรดินีอะเลคซันดรา เฟโอโดรอฟนาแห่งรัสเซีย (ชาร์ล็อทเทอแห่งปรัสเซีย) ทรงคัดค้าน แต่ซาเรวิชก็ทรงยืนยันในความต้องการของพระองค์

เจ้าหญิงมารีทรงเป็นคนขี้อาย เข้มงวด ไม่มีรสนิยมในการแต่งพระองค์ ทรงไม่โปรดการสนทนา และไร้ซึ่งเสน่ห์ สภาพอากาศของเซนต์ปีเตอส์เบิร์กนั้นไม่ดีต่อสุขภาพของพระองค์ มารีได้รับการถ่ายทอดจากพระมารดาเรื่องการไอและการเป็นไข้ที่เกิดขึ้นเป็นประจำ พระองค์เป็นพระมารดาของพระโอรส-ธิดาแปดพระองค์ ซึ่งการทรงครรภ์นั้นก็มาพร้อมกับพระพลานามัยที่ไม่สู้ดีนักของพระองค์

อะเลคซันดร์มีพระสนมลับๆ เป็นจำนวนมาก ทรงมีโอรส-ธิดาสามคนกับพระสนมที่ทรงโปรดปรานอย่าง เจ้าหญิงเยกาเจรีนา ดอลกูรูโควา ซึ่งพระองค์ได้แต่งงานกับเธอหลังจากเวลาไม่ถึงเดือนหลังการสิ้นพระชนม์ของพระมเหสี

มารียา วลาดีมีรอฟนา ดอลโกรูโควา (1624–1625) · เยฟโคคิยา ลุคยานอฟนา สเตรชโนวา (1626–1645) · มารียา อิลยินิชนา มิโลสลาฟสกายา (1648–1669) · นาตาลยา คิริลลอฟนา นาริชกีนา (1671–1676) · อากาฟิยา เซมิโยนอฟนา กรุสเชตสกายา (1680–1681) · มาร์ฟา มัตวีฟนา อาปรัคซินา (1682) · ปราสโกเวีย เฟโอโดรอฟนา ซัลตีโควา (1684–1696) · เยฟโดคิยา เฟโอโดรอฟนา ลูโพคินา (1689–1698) · มาร์ฟา ซามูลอฟนา สการอนสกายา (1712–1721)

มาร์ฟา ซามูลอฟนา สการอนสกายา (1721–1725) · เยกาเจรีนา อเล็กเซฟเยฟนา (1762) · มาเรีย เฟโอโดรอฟนา (โซฟี โดโรเทอา) (1796–1801) · เอลิซาเบธ อเล็กเซเยฟนา (หลุยส์) (1801–1825) · อเล็กซานดรา เฟโอโดรอฟนา (ชาร์ล็อต) (1825–1855) · มาเรีย อเล็กซานดรอฟนา (มารี) (1855–1880) · มาเรีย เฟโอโดรอฟนา (ดักมาร์) (1881–1894) · อเล็กซานดรา ฟอโดรอฟนา (อลิกซ์) (1894–1917)